Aylarin isimleri ???

calendarHic yabanci dillerdeki ay isimlerinin birbiri ile benzestikleri dikkatinizi cekti mi? Buyuk bir ihtimalle cekmistir.

Bizim dilimizde bile yabanci dillerle benzerlik gosteren Mart, Mayis ve Agustos gibi ay isimleri mevcut.

Peki bu aylara kimlerin ne sekilde isim verdigini hic dusundunuz mu???

Bilindigi uzere su anda dunya uzerinde en cok kullanilan takvim sistemi 12 aylik bir yapiya sahip.

Bu guncel takvim sisteminin bir onceki versiyonunda ise -Antik Roma donemlerinde kullanilan versiyonu yani- bir yil 4 aydan olusmaktaydi:

-Venus,
-Mars,
-Terminus (Genclik)
-Luventus (Yaslilik)

Lakin, gelisen dunya sartlari yilin daha duzenli olarak ayristirilmasi geregini ortaya cikarinca donemin Roma imparatoru olan Julius Sezar emrindeki bilim adamlarina yeni bir takvim olusturmalari talimatini verir.

O donemlerde de bir yilin 365 gun 6 saat surdugu bilinmektedir. Artik yil konusu da iste bu zamanda hesaba katilir ve bir yili 366 gun olarak ele alirlar.

Alinan karara gore bir yili 12  aya bolmeyi planlayan ekip 366’yi tam olarak 12 ye bolemedikleri icin 6 ayi 30 geri kalan 6 ayi da 31 gun olarak hesaplarlar.

Imparator Sezar artik yil disinda kalan yillarda son aydan bir gun dusulmesine karar verir. O donemlerde yilin ilk ayi Marttir. Dolayisi ile Subattan 1 gun duserler ve artik yil disinda kalan yillarda Subat 29 gun ceker.

Ayrica Sezar imparatorlugunun forsunu iyice kullanarak kendi dogdugu aya kendi adini yani Julius (July/Temmuz) adini verir.

Sezardan bir sonra gelen imparator olan Octivius efendi de kendi dogudugu aya lakabi olan Agustus adini verir. Ancak ortada bi gunluk bir sorun vardir. Sezarin ayi 31 gun iken Agustusun ayi 30 gundur. Agustus bu farki yilin son ayi olan Subati iyice kusa cevirerek ortadan kaldirir ve 29luk Subat olur size 28.

Peki bizim ay isimlerimiz nereden gelir???

Gelin ay be ay uzerlerinden gecelim. Sadece Turkce isimleri degil Ingilizce isimleri de inceleyelim hatta. Turkce ay isimlerinde Arapca ve ozellikle Suryanice dillerinin etkisinden bahsetmek gerekir.

Ocak (January): Suryanice Kanun kelimesinden gelen Kanunnisa Ocak ayinin eski ismidir. Kanun kelimesi ocak anlamina gelir ve kisin havanin sogumasi ile ocaklarin yanmasina gonderme yapmaktadir. January ise Roma mitolojisindeki Janus isimli tanridan gelmektedir.

Subat (February): Temizlenme, arinma anlamina gelen Latince Februa kelimesinden gelen bir isim. Eski Romalilar bu ay icerisinde arinma festivali olan Februayi kutlarlardi. Subat ise Suryanice Sabat kelimesinden turemistir.

Mart (March): Mart ayi Roma takvimine gore yilin ilk ayi ve kis yuzunden ara verilen savaslarin yeniden baslama ayi olarak on plana cikmistir. Bu sebeple savas tanrisi olan Mars’i ayin isim babasi olarak goruyoruz.

Nisan (April): Latince acilmak anlamina gelen Aperio kelimesinden turemistir. Ciceklerin acilma ayi olarak gorulmesi sebebiyle bu isme layik gorulmusutur. Suryanice yilin dorduncu ayi anlamina gelen nisannus kelimesi de bizdeki Nisan isminin atasidir.

Mayis (May): Maia isimli Roma tanricasindan almis yilin 5. ayi bu ismi. Bu Tanrica dogada bitkilerin buyumesinden sorumluymus.

Haziran (June): Yine bir Roma tanricasi, evlilik ve kadinlarin iyi olmasina yardim eden bir tanrica olan Junodan geliyor bu ayin ismi. Suryanice hazurun kelimesinden de biz Hazirani turetmisiz. Yani sicak.

Temmuz (July): Eski babilin ureme ve bereket tanricasi Tamuza once Suryanice Dumuzi adinda bir festivala ismini verir ve sonra bizim Temmuz olur. Daha once belirttigim gibi bu ayin isim babasi ise Sezardan baskasi degildir.

Agustos (August): Julius’un kucuk yegeni olan Imparator Octiviusun kendi lakabini verip ekstradan bir gun ekledigi ay.

Eylul (September): Yilin ilk ayi Mart olunca September da yilin yedinci ayi olur. (Septi – yedi). Uzumlerin toplanma ayi olan Eylul ismini Suryanice uzum anlamina gelen ayluldan alir.

Ekim (October): Cumhuriyet doneminde Ekim adini alan bu ayin onceki donemlerdeki adi Tesrin-i evveldir. Ekme islemlerinin baslamasi sebebiyle bu isim uygun gorulmustur. Roma da ise yine sekizinci ay olmasi sebebiyle bu isim verilmistir.

Kasim (November): Romada yine ayin dokuzuncu ay olmasi sebebiyle Latince dokuz anlamina gelen Novemden almistir bu ay ismini. Biz ise yine Cumhuriyet doneminde Arapca ayiran-bolen anlamina gelen Kasim adini vermisiz. Sebep olarak ise eskilerin yili Kasim ayindan itibaren Ruz-i Kasım ve Ruz-i Hızır diye ikiye bolmeleri gosterilmis.

Aralik (December): Latince on anlamina gelen decem kelimesi yine bu aya ismini vermis. Biz ise bu aya eski ve yeni yili ayirdigi icin Aralik ismini vermisiz.

Simdi de kafama acaba gunlere nasil isim verdik diye bir soru dustu….

 

Leave a Reply